***

Những nguyên tắc không bao giờ thay đổi

Năm 2001, Marty Baron, chủ bút mới người Do Thái của tờ The Boston Globe đã đọc được một mẩu tin về vụ án của John Geoghan, tay linh mục bị cáo buộc lạm dụng tình dục nhưng dễ dàng thoát tội. Baron ngay trong ngày đầu tiên nhận vai trò Tổng biên tập đã đặt những câu hỏi cho những người đồng nghiệp mới: Tại sao vụ án bị khép lại khi chưa thực sự được điều tra đến nơi đến chốn, và Globe đã thực sự đặt câu hỏi cho tòa án để tìm ra chân tướng sự việc hay chưa?

Ông nhận ra rằng, rõ ràng vấn đề còn đang có khuất tất đâu đó…

Hành động đầu tiên của ông là chỉ đạo rõ ràng cho nhóm điều tra Spotlight- Nhóm điều tra chủ lực của The Boston Globe: đừng chỉ tập trung vào một linh mục. Ông yêu cầu nhóm phải đào sâu vào các tài liệu nội bộ, gặp gỡ và đối thoại với các nhân chứng, tìm kiếm bằng chứng để chứng minh sự che đậy có hệ thống của các cấp lãnh đạo, đặc biệt là Tổng Giám mục Law. Đây là một yêu cầu mạo hiểm, đặt tòa báo đối đầu với một thế lực tôn giáo và văn hóa khổng lồ tại Boston.

Ông tạm dừng công bố bài báo nhiều lần, không phải vì sợ hãi, mà vì cần đảm bảo tính xác thực tuyệt đối. Baron phải bảo vệ nhóm phóng viên và các nạn nhân khỏi những áp lực từ cộng đồng và các thế lực bên ngoài. Ông muốn có bằng chứng giấy trắng mực đen về việc các linh mục lạm dụng đã bị âm thầm chuyển từ giáo xứ này sang giáo xứ khác thay vì bị xử lý. Khi bài báo được công bố vào năm 2002, nó đã xé toang bức màn che giấu, buộc giới chức Nhà thờ phải chịu trách nhiệm, và giành về cho The Globe Giải Pulitzer. Hành động này khẳng định nguyên tắc của Baron: Báo chí phải buộc quyền lực phải trả lời

Dù cuộc điều tra cũng gây ra tổn thương không ít cho những tín đồ Công giáo, nhưng việc tôn trọng sự thực đã được Martin Baron đặt lên hàng đầu. “Cuộc điều tra này nhằm phơi bày sự lạm dụng có hệ thống và đảm bảo rằng nó không thể tiếp tục bị che giấu hoặc phớt lờ… Công việc của chúng tôi là khám phá sự thật và đảm bảo rằng công lý được thực thi cho những người đã chịu đựng trong im lặng quá lâu” – Martin Baron đã nói về cuộc điều tra của mình cùng những cộng sự.

Năm 2014, trong bài phát biểu của mình trước các sinh viên của Đại học Lehigh, nơi ông từng theo học, Baron chia sẻ ba sự kiện quan trọng nhất trong sự nghiệp của mình: Việc xác lập sự thật trong tỉ lệ phiếu bầu tại cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2000 khi ông làm tại The Miami Herald, cuộc điều tra về lạm dụng tình dục của các linh mục Công giáo tại The Boston Globe, và việc The Washington Post đưa tin về chương trình giám sát của NSA…

Trong suốt sự nghiệp của mình, Baron cùng các đồng nghiệp đã không ngừng tiên phong trong việc điều tra và phơi bày những vụ bê bối, vi phạm nhân quyền và lạm dụng quyền lực, góp phần bảo vệ lợi ích cộng đồng và thúc đẩy sự thay đổi tích cực trong xã hội. Sự nỗ lực không mệt mỏi của những nhà báo can đảm ấy đã mang lại công lý cho nhiều nạn nhân, vạch trần sự thật và chứng minh sức mạnh to lớn của báo chí trong hành trình đấu tranh vì lẽ phải.

Ông chia sẻ, đó là những lần mà ông buộc phải dựa vào những nguyên tắc và giá trị cao nhất mà mình theo đuổi để đưa qua quyết định, dù biết sẽ có những tổn thương đáng kể cho một vài bên liên quan. Tuy nhiên, Baron nhấn mạnh: “Chúng tôi không chiến đấu, chúng tôi đang làm việc!”, để khẳng định rằng báo chí không có ý định đối đầu với bất kỳ điều gì, mà chỉ đơn giản là làm công việc của mình, đó là tìm kiếm và đưa tin sự thật, với ý thức mạnh mẽ về đạo đức và trách nhiệm.

Câu nói này cũng trở thành một câu nói truyền cảm hứng mạnh mẽ được nhiều thế hệ nhà báo Hoa Kỳ cũng như trên toàn thế giới nhắc lại, để nói về một lý tưởng về quyền tự do báo chí và giá trị của nghề báo. Nó cũng là một lời nhắc nhở rằng báo chí không phải là một công cụ, mà phải được tôn trọng với đầy đủ sự tự do dựa trên những nguyên tắc cao nhất của con người và xã hội.

Cuộc cách mạng tại Washington Post

Sự nghiệp của Martin Baron tại The Washington Post (The Post), bắt đầu vào tháng 1 năm 2013, không chỉ là một vai trò lãnh đạo thông thường, mà còn là một câu chuyện điển hình về cách một tòa soạn truyền thống chuyển đổi sang kỷ nguyên số. Trong bối cảnh khó khăn tài chính nghiêm trọng và sự chuyển giao quyền sở hữu cho tỷ phú công nghệ Jeff Bezos, Baron đã thực hiện một công cuộc cải tổ song hành, vừa thúc đẩy chuyển đổi số mạnh mẽ, vừa kiên quyết giữ vững vai trò giám sát quyền lực của báo chí, qua đó đạt được sự cân bằng kinh doanh mới.

Tổng biên tập mới đã hành động dứt khoát để đưa The Post thoát khỏi sự phụ thuộc vào doanh thu báo in đang suy thoái. Ông tận dụng bệ đỡ tài chính mới để đầu tư triệt để vào công nghệ, với những lần tuyển dụng hàng trăm kỹ sư phần mềm, nhà khoa học dữ liệu và chuyên gia sản phẩm, đưa họ vào làm việc chung với các phóng viên. Sự hợp tác này giúp tờ báo phát triển một nền tảng kỹ thuật số nhanh hơn, thân thiện với người dùng di động và có khả năng phân tích dữ liệu độc giả một cách chi tiết. The Post đã phát triển các công cụ phân phối nội dung sáng tạo, cho phép bài báo tiếp cận được nhiều độc giả hơn thông qua các nền tảng ngoài như Facebook và Google, đồng thời tăng tốc độ tải trang lên mức tối ưu. Hành động này là nền tảng để tăng trưởng nhanh chóng lượng độc giả trực tuyến.

Mặc dù chuyển hướng sang tốc độ của báo chí điện tử, Baron kiên quyết không để tốc độ làm suy giảm chất lượng và tính nghiêm túc của báo chí. Ông định hình lại văn hóa tòa soạn, nhấn mạnh rằng chất lượng báo chí điều tra chính là sản phẩm cốt lõi mà độc giả sẵn sàng trả tiền.

Martin Baron nhanh chóng thiết lập những nguyên tắc làm việc không chỉ trở thành kim chỉ nam cho các phóng viên tại The Washington Post khi đó, mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho bất kỳ ai theo đuổi công việc báo chí. Đó là nguyên tắc đưa tin nhanh chóng, đầy đủ, nhưng luôn phải chính xác và tuyệt đối tôn trọng sự thật, dù ở bất cứ đâu, bất cứ nền tảng nào hay thời đại nào. Nhiều phóng viên của The Post kể lại, đôi khi, Tổng biên tập của họ trở nên phẫn nộ trước việc các phóng viên của mình thường xuyên đăng tin chớp nhoáng lên Mạng xã hội. Với ông, việc đưa tin dễ dãi có thể làm nhiễu loạn và suy yếu uy tín báo chí.

Mô hình kinh doanh cân bằng được Baron và đội ngũ của ông thiết lập là: Chất lượng Báo chí Cao cấp (nhờ giữ vững vai trò) tạo ra Lòng tin (trust) và Giá trị (value), từ đó thúc đẩy Tăng trưởng Đăng ký (subscription growth). Sự tăng trưởng về số lượng người đăng ký kỹ thuật số đã giúp The Post đạt được sự ổn định tài chính và cuối cùng là có lợi nhuận, cho phép tờ báo tiếp tục đầu tư vào báo chí điều tra. Điều này chứng minh rằng trong kỷ nguyên số, báo chí có thể vừa phục vụ công chúng bằng sự thật, vừa đạt được mục tiêu kinh doanh.

Baron yêu cầu phóng viên phải tập trung vào những câu chuyện mà The Post có thể thực hiện tốt nhất – đó là giám sát chặt chẽ chính phủ và điều tra các vấn đề phức tạp. Trong giai đoạn này, The Post đã tăng cường số lượng và quy mô các cuộc điều tra lớn, đặc biệt là các loạt bài về chính quyền, giúp tờ báo giành được 11 Giải Pulitzer. Hành động này khẳng định vị thế của The Post là một nguồn thông tin đáng tin cậy, tách biệt khỏi “tin tức chớp nhoáng”, một chiến lược mấu chốt để giữ chân độc giả trả tiền.

Sự cân bằng kinh doanh mà Baron đạt được không đến từ việc cắt giảm chất lượng mà từ việc sử dụng chất lượng làm đòn bẩy kinh doanh. Bằng cách tạo ra nội dung điều tra độc quyền và có giá trị cao, The Post đã chuyển đổi độc giả truy cập miễn phí thành độc giả trả phí.

Martin đã tạo ra một không khí báo chí nhanh nhạy và đầy quyết liệt tại The Washington Post, dựa trên lập trường cứng rắn và kiên định trong việc đưa tin chân thực, khách quan, chính xác và minh bạch của mình. Sự hồi sinh của The Post dưới sự lãnh đạo của Martin Baron là câu chuyện thành công lớn nhất của ngành báo chí trong nhiều thập kỷ qua, trong giai đoạn chuyển giao đầy thử thách giữa các tạp chí in truyền thống và báo điện tử ngày nay.

Xác lập sức mạnh của báo chí

Martin Baron sinh năm 1954, trong một gia đình Do Thái ở Tampa, Florida, cha mẹ của ông là những người di cư từ Israel. Ông tốt nghiệp Đại học Lehigh ở Bethlehem, Pennsylvania năm 1976, lấy bằng Cử nhân Báo chí cùng MBA loại xuất sắc. Martin sớm bộc lộ năng lực báo chí xuất sắc ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường với những bài báo thể hiện tư duy báo chí đầy sắc sảo.

Ngay sau khi tốt nghiệp, Baron chính thức bước chân vào công việc báo chí với vị trí Biên tập viên tại The Miami Herald, rồi lần lượt tại các tòa soạn The Los Angeles Times, The New York Times, The Boston Global, rồi đến The Washington Post. Ông vừa tuyên bố nghỉ hưu vào tháng 1 năm 2021 vừa qua sau 18 giải Pulitzer về báo chí trong sự nghiệp.

Trong suốt hành trình của mình, Baron là người xác lập sức mạnh của báo chí cần phải đưa những tin tức nhằm tạo ra sự thay đổi của xã hội. Biên tập viên huyền thoại gần như dành cả sự nghiệp cầm bút của mình để không ngừng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc theo đuổi sự minh bạch và tự do trong báo chí, bất chấp niềm tin cá nhân hay những áp lực bên ngoài. Ông cũng luôn từ chối việc được nhìn nhận như một người anh hùng. Với ông, đó chỉ là những việc mà các nhà báo nên làm.

Ngay cả trong những giai đoạn buộc phải chạy đua khốc liệt để có lãi, Baron đã kiên định với nguyên tắc: chất lượng báo chí chính là đòn bẩy kinh doanh. Ông không cho phép tốc độ của kỷ nguyên số làm suy giảm tính nghiêm túc. Baron tăng cường nguồn lực cho các đội điều tra và tập trung vào những câu chuyện mà báo chí có thể làm tốt nhất: giám sát chặt chẽ chính phủ và các vấn đề phức tạp. Ông yêu cầu phóng viên phải cung cấp nội dung có giá trị, độc quyền và không thể tìm thấy ở nơi nào khác. Ông cũng công khai khẳng định sự độc lập của tòa soạn khỏi sự can thiệp của chủ sở hữu Jeff Bezos, cho phép tờ báo thực hiện những loạt bài điều tra sâu sắc và không thiên vị về chính quyền.

Sức mạnh báo chí dưới sự lãnh đạo của Martin Baron không phải là thành quả của sự thỏa hiệp hay xu hướng, mà là sự phản chiếu trực tiếp từ những tính cách cốt lõi và quan điểm nghề nghiệp mà ông đã kiên định theo đuổi suốt sự nghiệp của mình. Baron đã xác lập lại vị thế của báo chí bằng sự kết hợp giữa tính kiên định, sự không sợ hãi và tính chính trực.

“Dù công nghệ có thay đổi thế nào đi nữa, nguyên tắc cơ bản của báo chí vẫn không đổi. Đó là sự trung thực, chính trực và trách nhiệm. Chúng ta có trách nhiệm theo đuổi sự thật, bất kể nó dẫn chúng ta đến đâu. Và chúng ta phải làm điều đó với sự công bằng và lòng can đảm” – Martin Baron nói trong bài phát biểu khi nhận Giải thưởng Thành tựu trọn đời từ Hiệp hội Tin tức Trực tuyến (ONA) vào năm 2016.