—
Qua giọng hát trứ danh của Nat King Cole, bản Cha cha cha kinh điển như mơn man theo những rung cảm khẽ khàng của đôi tình nhân, theo nhịp chân của người đàn bà mặc xường xám, hay mơ màng trong làn khói của người đàn ông đang chán nản thực tại. Nhưng rồi chẳng ai có thể vượt qua, ai cũng chỉ buồn bã thốt lên: “có lẽ…” (*). Cũng như mối tình lặng câm ấy, điệu nhạc Latin nhỏ nhắn “Quizas, Quizas, quizas” cứ ngân nga mãi như một kỉ niệm đẹp nhất của đời người, mà thời gian cũng không thể nào xóa mờ đi được…
Tô Lệ Trân (Trương Mạn Ngọc) và Châu Mộ Văn (Lương Triều Vỹ) – hai nhân vật chính trong câu chuyện tình của In the Mood For Love
Viết nhạc bằng cảm nhận
Quizás Quizás Quizás (Vài nơi có thể gọi đơn giản là Quizas) là một trong những nổi tiếng nhất của nhạc sĩ người Cuba Osvaldo Farrés (1902-1985). Ít người biết rằng, dù sở hữu hàng loạt những bản nhạc tình quyến rũ nhất thế giới cho đến tận bây giờ, thậm chí được mệnh danh là “Ông hoàng Bolero” với hơn 300 bản bolero nổi tiếng nhất của Mỹ Latin, nhạc sỹ Osvaldo Farrés gần như không biết bất cứ một note nhạc nào. Việc sáng tác của ông hoàn toàn dựa trên cảm giác, cảm nhận, những hồi tưởng về kí ức, rồi cứ thế âm nhạc vang lên trong đầu.
Nhạc sỹ người Cuba Osvaldo Farrés
Ngược lại với việc không thành thạo nhạc lý, Osvaldo Farrés lại được trời cho một tai nghe và năng khiếu cảm thụ âm nhạc tinh tế xuất chúng. Những bản nhạc ông viết ra không nặng nề học thuật mà luôn rất chân thành, gần gũi, đồng cảm với số đông, và chạm đến trái tim người nghe. Một số bản nhạc ông viết ra đã trở thành kinh điển do sức quyến rũ và lan tỏa khắp trong đại chúng và giới nghe nhạc như Acércate Más, Toda Una Vida, En El Mar hay Tres Palabras…
Ca khúc Quizás, quizás, quizás được Osvaldo viết vào năm 1947, với nội dung gốc là về những trăn trở, băn khoăn của một chàng trai về mối tình mà chàng đang ngày đêm mong nhớ. Tuy nhiền trái với những giằng xé của chàng, cô gái chỉ trả lời nước đôi “có lẽ…”, và cứ thế, ngày này qua tháng khác, chàng trở nên dần tuyệt vọng và cảm thấy thời gian thật vô nghĩa.
Bài hát được viết với câu từ vô cùng đơn giản, bằng những lời nói trực tiếp và những giai điệu lặp đi lặp lại. Bản nhạc gần như trở nên nổi tiếng ngay lập tức, và trở thành bản hit lớn ngay lần thu âm đầu tiên bởi nghệ sỹ người Puerto Rico Bobby Capó bằng tiếng Tây Ban Nha năm 1947. Ca khúc cũng giúp nhạc sỹ Osvaldo Farrés đạt đến đỉnh cao mới trong sự nghiệp sáng tác sau bản hit Toda Una Vida, và trở thành ca khúc nổi tiếng nhất thế giới của ông.
Khác với phong cách của những bản Bolero thuần túy trước đó tại Cuba, “Quizas” của Osvaldo không chú trọng quá nhiều vào nhịp điệu và tiết tấu, mà ông diễn đạt những cung bậc của tình yêu bằng sự ngẫu hứng cùng những cảm nhận đôi khi là vô hình của con tim. Như cách mà ông đã nói: “Âm nhạc tựa như hương hoa, ẩn chứa những cảm xúc vô hình, ẩn chứa kỷ niệm mông lung khó tả”.
Năm 1958, “ông hoàng nhạc Jazz” Nat King Cole lần đầu thu âm ca khúc, vẫn bằng tiếng Tây Ban Nha nhưng với chất giọng Mỹ đặc trưng. Lối hát thủ thỉ sang trọng và đầy bay bổng của “Ngài Cole” lịch lãm đã giúp ca khúc một lần nữa được “thay áo mới”, Quizás Quizás Quizás trở nên lan tỏa khắp giới nghe nhạc Jazz cũng như giới âm nhạc hàn lâm. Mọi người nghe Quizas của Nat King Cole không phải để nhún nhảy theo, mà là lặng người đi và cảm nhận những rung cảm mơn man, tình tứ.
Năm 1948, ca khúc được tác giả Joe Davis người Mỹ dịch sang tiếng Anh với tên gọi Perhaps perhaps perhaps và được phát hành đầu tiên bởi nghệ sỹ người Mỹ gốc Cuba Desi Arnaz. Cũng trong năm đó, bản tiếng Pháp của ca khúc được ra đời với tên gọi Qui sait, qui sait do Jacques Larue chuyển soạn. Nhưng điều tuyệt vời hơn cả, là cả phiên bản tiếng Anh cùng tiếng Pháp của ca khúc được đón nhận nhiệt liệt tại cộng đồng các nước nói tiếng Anh và tiếng Pháp, nhưng bản tiếng Tây Ban Nha lại không hề bị quên lãng. Mà ngược lại, tất cả các phiên bản của ca khúc đều có sức sống riêng biệt, và đều được lan tỏa rộng khắp.
Theo thời gian, ca khúc được hàng loạt các nghệ sỹ nổi tiếng nhất trên thế giới thu âm lại bằng nhiều thứ tiếng khác nhau, bản song ca của Los Panchos và Johnny Albino vào năm 1960, Doris Day thu âm phiên bản tiếng Anh cho bộ phim Strictly Ballroom năm 1992, Halie Loren cover lại bài hát bằng cả tiếng Anh và tiếng Tây Ban Nha 2008, hay bản thu cũng trở thành kinh điển khác của Andrea Bocelli và Jennifer Lopez vào năm 2013… Ca khúc cũng được trình diễn bằng nhiều thể loại, Cha cha cha, Tango, Beloro, và sau này được nhiều nghệ sỹ trẻ thể hiện theo phong cách Pop gợi cảm như Geri Halliwell hay Emma Bunton…
Quizás Quizás Quizás được du nhập vào Việt Nam với nhiều phiên bản lời Việt, nổi tiếng nhất có Nào Biết Nào Hay với phần lời Việt của Minh Thảo; Thôi Đừng Thờ Ơ do nhạc sỹ Thái Thịnh đặt lời, hay một phiên bản ít người biết tới hơn là Sầu dĩ vãng là của tác giả Minh Trang.
Bản nhạc dành cho người đang yêu
Dù nổi tiếng trước đó nhiều thập kỷ, nhưng thực sự phải đến năm 2000, khi được chọn trở thành bản nhạc chính thức trong bộ phim In the mood for love (Tên tiếng Việt là Tâm trạng khi yêu) của đạo diễn Vương Gia Vệ, bài hát mới thực sự trở nên nổi tiếng khắp toàn cầu, đặc biệt là ở châu Á bởi sức hút từ bộ phim được coi là phim Hoa ngữ hay nhất mọi thời đại.
Quizás Quizás Quizás là bản nhạc chính thức trong bộ phim In the mood for love của đạo diễn Vương Gia Vệ
In the mood for love có sử dụng 4 bản nhạc phim chính, đó là Yumeji’s Theme do Umegayashi Shigeru biên soạn, ca khúc Bengawan Solo do diễn viên – ca sỹ gạo cội của Hồng Kông Phan Địch Hoa thể hiện, và bản Aquellos Djos Verdes cũng do Nat King Cole thể hiện. Tuy nhiên, ở những cảnh cao trào nhất, thể hiện sự thiết tha và giằng xé, những cảm xúc bị dồn nén như muốn vỡ tung của Tô Lệ Trân và Châu Mộ Văn, đạo diễn Vương đã lựa chọn Quizas Quizas Quizas để nói lên tiếng lòng của họ.
Vương Gia Vệ chia sẻ thêm rằng, mẹ của ông là người vô cùng yêu thích tiếng hát của Nat King Cole. Trong giai đoạn những năm 60, người dân Hông Kông cũng đặc biệt ưa chuộng những ca khúc Latin, những bản Tango, Mambo, hay Bolero do những nghệ sỹ Philippin trình diễn, hoặc của những nghệ sỹ Mỹ Latin được phát trên sóng Radio, nên Vương Gia Vệ muốn đưa vào bộ phim cái không khí âm nhạc đã trở thành một phần trong kí ức của Hồng Kông cho đến tận bây giờ.
Khác với cách hát đơn giản, nam tính và tuân thủ nhịp điệu của Bobby Capó nguyên bản, thì “ông hoàng nhạc Jazz” Nat King Cole có cách hát thong thả, buông lơi khiến cảm xúc vừa như muốn vỡ òa lại vừa như nén chặt lại. Trong suốt bộ phim, những tiếng thủ thỉ “Quizás Quizás Quizás” cứ lẩn khuất như một người kể chuyện tình lão luyện và tinh tế. Những âm điệu Tây Ban Nha với những rung cảm khe khẽ, điệu nhạc latin xoay xoay như ru tất cả vào một khối tình miên man bất tận.
Một số phiên bản ca khúc sau này cũng mang những tinh thần khác nhau, như bản bùng nổ chuẩn mực của Andrea Bocelli và Jennifer Lopez mang lại những cảm xúc về một tình yêu thăng hoa và quấn quýt, trở thành bản nhạc tiêu biểu về tình yêu lãng mạn vừa mới hé nở. Hay là ở những phiên bản tiếng Anh, thì thường các các ca sỹ thể hiện với phong cách gợi cảm và trễ nải, tự do hơn, gợi ra tâm trạng của một người con gái không tìm thấy lối thoát trong tình yêu, không tìm thấy câu trả lời cho mình. Có thể thấy, ca khúc nguyên bản do Osvaldo Farrés viết ra tuy đơn giản, nhưng chứa đầy hàm ý nội tại, trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều thế hệ nghệ sỹ trên khắp thế giới.
Trải qua nhiều năm tháng, nhiều phiên bản, Quizás Quizás Quizás trở thành bài hát kinh điển về tình yêu, về những cảm xúc bị dồn nén, sự đấu tranh nội tâm của những người đang lạc lối trong ái tình, những ranh giới cảm xúc vô cùng mong manh nhưng đầy mãnh liệt. Những xúc cảm nhẹ nhàng, tinh tế, đôi khi tưởng chừng như thoáng qua, mà đôi khi lại khiến ta thấy không thể nào quên đi được, trở thành một phần đẹp đẽ nhất của đời người.
(*)“Quizas” nguyên mẫu là tiếng Tây Ban Nha, dịch ra tiếng Việt là “Có lẽ”.
