—
Tháng 11 năm 2022, một thời gian ngắn trước khi World Cup 2022 khai cuộc, một bức ảnh đã làm dậy sóng tất cả người hâm mộ trên toàn cầu. Đó là bức ảnh hai cầu thủ đắt giá nhất thế giới là Lionel Messi và Cristiano Ronaldo đang ngồi đối diện nhau trên một bàn cờ. Bức ảnh đạt gần 33 triệu lượt yêu thích trên trang Instagram của Messi và 43 triệu trên trang của Cristiano. Một con số đáng nể.

Cùng với đó, một lần nữa, cái tên Annie Leibovitz – người tạo nên bức ảnh – được nhắc đến nhiều hơn bao giờ hết. Sau gần nửa thế kỉ, từ khi bà tạo ra bức ảnh lịch sử của John Lenon và Yoko vào năm 1981, vài giờ trước khi John bị ám sát. Hay là bức ảnh Diego Maradona, Pele và Zinedine Zidane cùng chơi bi lắc vào năm 2010.

Với quá nhiều những bức ảnh mang dấu ấn lịch sử, Annie Leibovitz trở thành người kể những câu chuyện của thời đại bằng ống kính máy ảnh, cho đến tận bây giờ, khi đã bước sang tuổi 74.

Phía sau những hào quang

Thực tế, bức ảnh của Messi và Ronaldo (do nhà mốt Louis Vuitton thực hiện) chỉ là một thành tựu tiếp nối trong hàng loạt những tác phẩm đã trở thành lịch sử của ngành nhiếp ảnh nói riêng, và của văn hóa nghệ thuật nước Mỹ cũng như toàn thế giới nói chung.

Từ nhiều thập kỷ trước, Annie Leibovitz đã là một cái tên nổi tiếng không kém gì những  nhân vật trong những bức ảnh của bà. Thậm chí, những bức ảnh thực hiện bởi Leibovitz còn được coi như một sự bảo chứng cho mức độ thành công của một nhân vật. Người ta còn truyền tai nhau rằng, trong văn hoá giải trí đương đại, dấu ấn thành công cuối cùng của sự nghiệp là khi bạn được chụp chân dung bởi nhiếp ảnh gia Annie Leibovitz.

Trong vòng nửa thế kỷ đứng sau ống kính, bà đã thực hiện những bức chân dung lẫy lừng nhất của thế kỷ, như bức chân dung cho John Lennon, Angelina Jolie, Meryl Streep, Demi More, Leonardo DiCaprio, Michael Jackson, David Beckham, hay Arnold Schwarzenegger … và hàng loạt chính khách như Tổng thống Barack Obama, Nữ hoàng Elizabeth II, hay Carla Bruni, vợ của Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy …

Không thể phủ nhận, tiếng tăm và mức độ lan tỏa của Annie Leibovitz được cộng hưởng bởi những nhân vật trong tác phẩm của bà. Vì đó phần lớn là những nghệ sỹ danh tiếng nhất thế giới, hoặc những nhân vật có sức ảnh hưởng lớn. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc, họ luôn được những nhiếp ảnh gia hàng đầu săn đón, cũng như đã có hàng nghìn những bức ảnh, những concept, những góc nhìn đã được sáng tạo ra cho họ. 

Sinh ra tại Waterbury, Connecticut, trong một gia đình có mẹ là vũ công balet, bố là sĩ quan quân đội, Annie được thừa hưởng khả năng cảm nhận nghệ thuật tinh tế từ mẹ và những trải nghiệm và hiểu biết về nhiều vùng văn hóa khác nhau, do tuổi thơ phải di chuyển cùng cha khi ông phải tham chiến ở nhiều vùng đất khác nhau (trong đó có Việt Nam).

Tất cả những thành công của Annie Leibovitz là sự hội tụ của khả năng cảm nhận, năng lực thấu cảm sâu sắc, con mắt nhìn độc đáo cùng nghệ thuật sử dụng ánh sáng và màu sắc vô cùng tinh tế. Nhưng sau tất cả, vốn hiểu biết sâu rộng cùng sự rèn luyện khốc liệt và chăm chỉ, dựa trên những quan điểm chắc chắn và kiên định về thẩm mỹ và nghệ thuật, cộng thêm một chút “điên” mới tạo ra một Annie Leibovitz trở thành “huyền thoại sống” của lịch sử nhiếp ảnh.

Leibovitz có một câu nói nổi tiếng rằng: “You have to be insane, obsessed. You have to live it and eat it…” (Tạm dịch: Bạn phải trở nên điên và bị ám ảnh. Bạn phải sống với nó và ăn nó – PV).

Thực tế, để đạt được trạng thái “điên” như bà nói, đó chưa bao giờ là một cuộc “dạo chơi” ngẫu hứng, mà bản thân bà phải làm việc vô cùng khốc liệt nhiều ngày trước khi thực hiện bất kì một bức chân dung nào. Annie luôn tìm cách để có những tác phẩm đặc biệt nhất, sáng tạo nhất, và chân thật nhất. Bà cũng là người bị ám ảnh về sự hoàn hảo trong mỗi bức ảnh của mình. Nhiếp ảnh gia khó tính ấy sẵn sàng bỏ đi hàng trăm bức ảnh Polaroid để có được một vài bức “đúng” nhất với những gì bà mong muốn. Hàng xe tải những trang phục, đạo cụ, thiết bị được chuẩn bị công phu và tỉ mị đến từng chi tiết.

Bà nghiền ngẫm hầu như tất cả các tác phẩm của các nghệ sỹ mà bà thực hiện những tấm ảnh chân dung để có cách hiểu trọn vẹn nhất. Nên mỗi bức ảnh của bà luôn như một câu chuyện, gợi mở ra các vấn đề của thời cuộc, của văn hóa, và tâm lý con người.

Tôi chẳng hề sợ mình già đi

Sinh năm 1949, năm nay, Annie đã bước sang tuổi 74. Tuy nhiên, dường như sức sáng tạo của bà là chưa bao giờ ngừng lại. Bức ảnh “Victory is a State of Mind” giữa Messi và Ronaldo cho Worl Cup năm nay là một minh chứng về sự sáng tạo xuất chúng của bà trong nghệ thuật trình diễn và sắp đặt.

Ngay từ khi còn rất trẻ, với những bức ảnh đầu tiên, Leibovitz đã luôn định hình một quan điểm thẩm mỹ cá nhân vững vàng và chắc chắn. Bà nói: “Tôi không còn tin vào thứ gọi là khách quan. Ai cũng đều có quan điểm của mình. Một số người gọi đó là phong cách. Nhưng điều mà chúng ta thực sự nói đến ở đây đó là khí chất của một tấm ảnh. Khi bạn tin tưởng vào quan điểm của mình, đó cũng là khi bạn bắt đầu chụp ảnh”.

Với Annie, nhiếp ảnh không có nghĩa chỉ là nhiếp ảnh, mà là cách bạn cảm nhận về một ai đó, rồi tìm ra cách chân thực và phù hợp, hoặc độc đáo nhất để ghi lại hình ảnh của họ, bằng ống kính. Ngay từ khi bắt đầu chụp những bức ảnh đầu tiên, cho đến khi trở thành nghệ sỹ nhiếp ảnh cho tờ Rolling Stone, sau đó là Vanity Fair, và cho đến hiện tại, Leibovitz luôn kiên định với một phong cách là định hình những người nổi tiếng theo cách mà bà muốn trong các bức ảnh của mình. Thực tế, không có quá nhiều những nhiếp ảnh gia có thể làm được điều này khi làm việc vùng những nhân vật tầm cỡ nhất thế giới xuyên suốt 5 thập kỷ.

Và thật tuyệt vời, sau gần nửa thế kỷ cầm máy ảnh, Annie vẫn đong đầy cảm xúc cho nghệ thuật và những gương mặt. Bà chia sẻ: “Trong những năm qua, điều mà tôi thích nhất đó là khối lượng công việc và cảm hứng từ nó. Tôi cảm thấy đã làm được những gì tốt nhất trong cuộc đời mình. Tôi chẳng hề sợ mình già đi. Ở tuổi này, nếu tiếp tục được làm những gì mình yêu thích, bạn vẫn sẽ thấy phấn khích và thỏa mãn”.

Và thực sự là như vậy, Annie ở tuổi 70 cũng như Annie của tuổi đôi mươi, những bộ quần áo free style, mái tóc hung vàng ngang vai có phần điểm bạc, giày thể thao hoặc oxford, bà vẫn giữ được khí chất mạnh mẽ, quyết đoán và không hề sợ hãi. Người có thể tự tin chỉ với chiếc máy ảnh của mình, có thể điều khiển những nhân vật quan trọng nhất thế giới khi họ có mặt trong những bức ảnh của bà, như cách mà bà đã yêu cầu Nữ Hoàng Anh Elizabeth II cởi bỏ vương miện khi chụp, vì trông nó nặng nề và thái quá.

Trong bất cứ tình huống nào, Leibovitz cũng luôn đề cao tính tự nhiên, chân thực, và thoải mái. Vì đó cũng chính là con người bà.

—