—

Trong bối cảnh phân biệt chủng tộc và giới tính đầy nặng nề của nước Mỹ những năm 1960, ba người phụ nữ da màu phi thường đã vươn lên bằng trí tuệ và nghị lực, trở thành những “ngôi sao ẩn mình”, mang đến những đóng góp vĩ đại cho lịch sử phát triển và nghiên cứu của NASA cũng như lịch sử khoa học thế giới. Mary Jackson, Katherine Johnson và Dorothy Vaughan, ba cái tên đã khắc ghi dấu ấn đậm nét trong lịch sử chinh phục không gian của nhân loại.

Câu chuyện về những người phụ nữ thầm lặng kiên cường

Dorothy Vaughan, Mary Jackson và Katherine Johnson là ba nhà khoa học nữ xuất chúng của NASA. Tuy nhiên, dù sở hữu tài năng kiệt xuất về khoa học, toán học, vật lý, công nghệ… họ vẫn phải đối mặt với sự phân biệt, thiếu cơ hội và bị lu mờ trong lịch sử khoa học. Thêm vào đó, tính chất bảo mật của công việc tại NASA và sự thiếu quan tâm đến việc ghi chép lại câu chuyện của những người phụ nữ da màu càng khiến họ chìm sâu vào bóng tối…

Dù có trí thông minh logic toán học nổi trội từ khi còn rất nhỏ, nhưng do là những người da màu, ba cô gái phải đối mặt với vô vàn khó khăn, thử thách và sự bất công ngay từ khi đặt chân vào NASA. Họ bị đẩy cho những công việc tính toán đơn điệu, tẻ nhạt trong một phòng làm việc tách biệt, chịu đựng những ánh mắt kỳ thị và sự phân biệt đối xử trong môi trường làm việc vốn được thống trị bởi nam giới da trắng.

Mặc dù có những đóng góp to lớn cho NASA và nước Mỹ, Mary Jackson, Katherine Johnson và Dorothy Vaughan đã phải chờ đợi rất lâu mới được công nhận xứng đáng. Năm 2016, cuốn sách “Hidden Figures” của Margot Lee Shetterly và bộ phim cùng tên đã khắc họa chân thực cuộc đời và sự nghiệp của ba người phụ nữ phi thường này, đưa câu chuyện của họ đến với công chúng. Nhờ nỗ lực kiên trì đầy xúc động của tác giả Margot Lee Shetterly và ekip sản xuất, công lao của những “hidden figures” này cuối cùng đã được công nhận.

Ra mắt năm 2016, Hidden Figures (Tên tiếng Việt: Bộ ba siêu việt) là tác phẩm điện ảnh của đạo diễn người Mỹ Theodore Melfi, người đồng thời chắp bút kịch bản cùng Allison Schroeder, dựa trên cuốn sách có tựa đề “Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Who Helped Win the Space Race” của nữ tác giả Margot Lee Shetterly.

Hidden Figures đưa ta trở về nước Mỹ những năm 1960, thời kỳ đỉnh cao của cuộc chạy đua không gian giữa hai cường quốc Mỹ và Liên Xô. Bối cảnh phim xoay quanh Trung tâm Nghiên cứu Langley (một cơ sở quan trọng của NASA, tọa lạc tại Hampton, Virginia, Hoa Kỳ), nơi những bộ óc vĩ đại nhất nước Mỹ, thậm chí là của thế giới đang ngày đêm nỗ lực để đưa con người vào vũ trụ. Tuy nhiên, ẩn sau những thành tựu khoa học lẫy lừng là một xã hội đầy rẫy bất công và phân biệt đối xử. Và nổi bật trong số đó là câu chuyện về ba người phụ nữ gốc Phi: Katherine Johnson (vai diễn của Taraji P. Henson), Dorothy Vaughan (Octavia Spencer thủ vai), và Mary Jackson (Janelle Monáe).

Tuy nhiên, với niềm đam mê khoa học cháy bỏng và khát khao vươn lên, Katherine, Dorothy và Mary đã không ngừng nỗ lực, vượt qua mọi rào cản để tự khẳng định giá trị của bản thân. Họ trở thành những “hidden figures” đóng góp thầm lặng nhưng quan trọng vào thành công của những sứ mệnh không gian quan trọng trong cuộc chạy đua chinh phục không gian đầy cam go giữa Mỹ và Liên Xô, góp phần thay đổi lịch sử thế giới.

Tại đây, dù khó khăn, nhưng với trí tuệ và bản lĩnh xuất chúng, họ dần chứng minh được tài năng, và được công nhận. Ba người phụ nữ nhỏ bé dần trở thành những nhà khoa học giữ nhiệm vụ then chốt trong việc tính toán quỹ đạo cho chuyến bay lịch sử đưa phi hành gia John Glenn vào quỹ đạo Trái Đất. Dorothy Vaughan, người tiên phong trong lĩnh vực lập trình, đã dẫn dắt nhóm của mình làm chủ ngôn ngữ lập trình mới FORTRAN, mở ra cánh cửa cho kỷ nguyên máy tính điện tử. Mary Jackson, với khát khao cháy bỏng, đã trở thành nữ kỹ sư da màu đầu tiên của NASA, phá vỡ những định kiến cố hữu về giới tính trong ngành khoa học kỹ thuật.

Ý tưởng cho Hidden Figures được khơi nguồn từ cuốn sách cùng tên của Margot Lee Shetterly từ năm 2010. Là con gái của một nhà khoa học NASA, Shetterly đã lớn lên trong cộng đồng người Mỹ gốc Phi làm việc tại Trung tâm Langley và luôn nhận thức được sự hiện diện của những người phụ nữ da màu tài năng tại đây. Chính sự tò mò và mong muốn tôn vinh những đóng góp thầm lặng của những nhà khoa học bị đối xử không thích đáng đã thúc đẩy Shetterly viết nên cuốn sách. Cũng ngay trong năm đó, nhà sản xuất Donna Gigliotti đã mua bản quyền cuốn sách khi nó còn đang trong giai đoạn bản thảo với mong muốn mãnh liệt chuyển thể câu chuyện lên màn ảnh.

Mặc dù vậy, trước khi được toàn thế giới biết đến, Hidden Figures đã chìm vào quên lãng suốt một thời gian dài. Những năm 60 tại nước Mỹ, nạn phân biệt chủng tộc và giới tính ăn sâu vào xã hội khiến những đóng góp của phụ nữ da màu, dù quan trọng đến đâu, cũng bị xem nhẹ và thiếu công nhận. Lịch sử nước Mỹ hay là thế giới thường tập trung vào những thành tựu “vĩ mô” và những nhân vật nổi tiếng, trong khi những đóng góp thầm lặng của những cá nhân “bình thường” như ba người phụ nữ da màu bé nhỏ…

Hành trình tìm chạm đến giấc mơ

May mắn thay, năm 2016, cuốn sách “Hidden Figures” của Margot Lee Shetterly và bộ phim cùng tên đã khắc họa chân thực cuộc đời và sự nghiệp của ba người phụ nữ phi thường này, đưa câu chuyện của họ đến với công chúng. Bộ phim Hidden Figures ra đời đã thực sự đưa những người phụ nữ thầm lặng ấy ra ánh sáng, truyền cảm hứng mạnh mẽ về hành trình đấu tranh đầy khốc liệt. Bộ phim không chỉ gặt hái thành công vang dội về mặt thương mại mà còn chinh phục giới phê bình bằng diễn xuất chân thực, kịch bản chặt chẽ và thông điệp nhân văn cao cả. Giải thưởng Oscar, Quả cầu vàng và SAG là những minh chứng rõ nét cho giá trị nghệ thuật của bộ phim.

Chính Katherine Johnson, nhân vật chính ngoài đời thực, đã chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn rằng: “Bộ phim này đã thay đổi cuộc đời tôi. Nó cho mọi người thấy rằng chúng tôi, những người phụ nữ da màu, cũng có thể làm được những điều phi thường”. Quan trọng hơn, Hidden Figures đã vượt lên trên ý nghĩa giải trí, trở thành biểu tượng cho sự đấu tranh bình đẳng, khơi nguồn cảm hứng cho hàng triệu người trên thế giới. Nó khơi dậy những cuộc thảo luận sôi nổi về phân biệt chủng tộc, bất bình đẳng giới và tầm quan trọng của việc ghi nhận công lao của những người bị lãng quên trong lịch sử.

Ngay từ khi ra mắt, với cách kể chuyện tự nhiên và đầy cảm xúc, đôi khi pha lẫn tiếng cười sâu cay, những màn hoá thân tinh tế xuất sắc, Hidden Figures đã tạo nên một câu chuyện khiến toàn bộ khán giả vừa xúc động, vừa ngưỡng mộ lại vừa rơi lệ. Tác phẩm như một cú hích mạnh mẽ, khiến tất cả phải nhìn nhận lại toàn bộ những đóng góp của những người phụ nữ thầm lặng, góp phần khôi phục lại sự công bằng cho những đóng góp của họ trong lịch sử khoa học vũ trụ. “Chúng tôi muốn kể một câu chuyện chân thực, đầy cảm hứng. Chúng tôi muốn tôn vinh những người phụ nữ này, những người đã góp phần thay đổi thế giới.” – đạo diễn Theodore Melfi chia sẻ.

Bộ phim cũng giúp tất cả nhìn nhận lại những đóng góp to lớn của Katherine, Dorothy và Mary ngoài đời thực. Năm 2015, Katherine Johnson được Tổng thống Barack Obama trao tặng Huân chương Tự do Tổng thống. Đến năm 2019, NASA đổi tên tòa nhà trụ sở chính tại Washington D.C. thành “Tòa nhà Katherine Johnson” để vinh danh bà. Dù Dorothy Vaughan đã qua đời từ năm 2008, nhưng những đóng góp của bà trong lĩnh vực lập trình máy tính được ghi nhận rộng rãi sau khi bộ phim ra mắt. Năm 2019, bà được truy tặng Huân chương Vàng Quốc hội. Tương tự, di sản của Mary Jackson, người đã qua đời năm 2005, với tư cách là nữ kỹ sư da màu đầu tiên của NASA cũng được tôn vinh khi NASA đổi tên trụ sở chính tại Washington D.C. thành “Trụ sở Mary W. Jackson” vào năm 2020.

Sự ra đời của Hidden Figures vào năm 2016 là lời tri ân, dù muộn màng, nhưng đầy trân trọng và yêu thương dành cho những nữ anh hùng thầm lặng. Câu chuyện của Katherine, Dorothy và Mary đã trở thành nguồn cảm hứng cho những nỗ lực xây dựng một xã hội đa dạng và hòa nhập hơn, trở thành nguồn động viên tinh thần mạnh mẽ, chứng minh rằng bất kể xuất thân, hoàn cảnh hay màu da, bất cứ ai cũng có quyền được hạnh phúc.

Vượt xa khuôn khổ một bộ phim khoa học lịch sử thông thường, Hidden Figures là bản hùng ca về cuộc đấu tranh cho bình đẳng và giấc mơ của những người phụ nữ da màu trong xã hội Mỹ đầy rẫy bất công những năm 60. Với câu chuyện chân thực, tự nhiên nhưng đầy cảm xúc về ba người phụ nữ nhỏ bé nhưng vĩ đại, bộ phim mang đến những thông điệp mạnh mẽ về sự bình đẳng, khơi dậy niềm tin và truyền cảm hứng cho hàng triệu phụ nữ trên toàn cầu. Hơn thế nữa, Hidden Figures còn là nguồn động viên cho những người yếu thế trên toàn thế giới, đặc biệt là những phụ nữ da màu, tiếp thêm sức mạnh cho họ theo đuổi ước mơ trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, hay bất kì một công việc nào khác.

Kể từ đó, Mary, Katherine và Dorothy đã nhận được nhiều giải thưởng và danh hiệu cao quý. Năm 2015, Katherine Johnson được Tổng thống Barack Obama trao tặng Huân chương Tự do Tổng thống. Năm 2019, NASA đã đổi tên con đường dẫn đến trụ sở chính thành “Hidden Figures Way” để vinh danh ba người phụ nữ này.

Câu chuyện về Mary Jackson, Katherine Johnson và Dorothy Vaughan là nguồn động viên cho những người yếu thế trên toàn thế giới, đặc biệt là những phụ nữ da màu, tiếp thêm sức mạnh cho họ theo đuổi ước mơ trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, hay bất kì một công việc nào khác. Như câu nói đầy mạnh mẽ của Mary Jackson: “Tôi không thể thay đổi màu da của mình. Vậy nên, tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài việc trở thành người tiên phong.

Câu chuyện của Dorothy Vaughan, Mary Jackson và Katherine Johnson ngoài đời thực

Mary Jackson: Nữ kỹ sư da màu đầu tiên phá vỡ “bức tường vô hình”

“Da màu”, “phụ nữ” – hai từ ấy như những chiếc khóa vô hình trói chặt số phận của Mary Jackson, cô gái da màu sinh ra trong một gia đình nghèo khó ở Virginia những năm 1920. Thế nhưng, với niềm đam mê mãnh liệt dành cho toán học và khoa học, cùng ý chí sắt đá không chịu khuất phục trước định kiến, Mary đã tự tay đập vỡ những “bức tường vô hình” ấy, vươn lên mạnh mẽ để tự chứng minh giá trị bản thân mình.

Tuổi thơ của Mary là chuỗi ngày dài đối mặt với nghèo khó và bất công. Bà lớn lên trong một xã hội mà người da màu bị xem là tầng lớp thấp kém, không có quyền bình đẳng với người da trắng. Phụ nữ da màu lại càng chịu nhiều thiệt thòi hơn, họ bị tước đoạt cơ hội học hành, phát triển bản thân, và thường bị gán cho những công việc tay chân thấp hèn.

Nhưng Mary không chấp nhận số phận an bài. Ngay từ nhỏ, bà đã bộc lộ năng khiếu toán học vượt trội và niềm đam mê cháy bỏng với khoa học. Bà khao khát được học hành, được khám phá thế giới, được góp phần tạo nên những điều kỳ diệu. Giấc mơ trở thành kỹ sư cứ thế lớn dần trong Mary, bất chấp những rào cản ngáng đường.

Con đường đến với ước mơ của Mary đầy chông gai và thử thách. Bà bị từ chối tham gia các lớp học kỹ thuật dành cho người da trắng, bị chế giễu, khinh miệt vì màu da và giới tính của mình. Thậm chí, có những người thẳng thừng khuyên bà nên từ bỏ giấc mơ viển vông, “trở về với vị trí của mình”.

Nhưng Mary không hề nao núng. Bà tin rằng mình có quyền được học tập, được theo đuổi đam mê, được sống một cuộc đời ý nghĩa. Với sự kiên trì bền bỉ, bà đã tìm mọi cách để tiếp cận tri thức. Bà tham gia các khóa học ban đêm, tự học thêm ở nhà, tìm kiếm sự giúp đỡ từ những người thầy, người bạn tốt bụng.

Đặc biệt, để được tham gia chương trình đào tạo kỹ sư tại Đại học Virginia, một trường đại học danh tiếng chỉ dành cho người da trắng, Mary đã phải đệ đơn lên tòa án, đấu tranh đòi quyền lợi chính đáng của mình. Cuộc chiến pháp lý kéo dài, đầy căng thẳng và mệt mỏi, nhưng Mary chưa bao giờ từ bỏ. Bà hiểu rằng, không chỉ chiến đấu cho riêng mình, mà còn cho tất cả những người phụ nữ da màu khác, những người cũng khao khát được học tập và phát triển.

Cuối cùng, công lý đã chiến thắng. Mary được phép tham gia chương trình học và bà đã hoàn thành xuất sắc với tấm bằng kỹ sư. Năm 1958, Mary chính thức trở thành nữ kỹ sư da màu đầu tiên của NASA, một cột mốc lịch sử đánh dấu sự phá vỡ rào cản màu da trong lĩnh vực khoa học.

Tại NASA, Mary đã cống hiến hết mình cho các dự án nghiên cứu quan trọng. Bà tham gia thiết kế đường hầm gió, thử nghiệm khí động học, góp phần cải thiện hiệu suất của máy bay và tàu vũ trụ. Bà cũng là người tiên phong trong việc ủng hộ và khuyến khích phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ da màu, theo đuổi sự nghiệp khoa học.

“Tôi từ chối bị giới hạn bởi những gì người khác nghĩ tôi có thể làm,” Mary từng tuyên bố. Câu nói ấy không chỉ là lời khẳng định bản thân, mà còn là nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ sau. Mary Jackson, người phụ nữ đã vượt lên số phận, chạm tới những vì sao, mãi mãi là biểu tượng của sự kiên cường, ý chí và khát vọng chinh phục.

Katherine Johnson: “Máy tính sống” với những phép tính thay đổi lịch sử

Katherine Johnson, người được mệnh danh là “máy tính sống” của NASA, không chỉ đơn thuần sở hữu khả năng tính toán siêu phàm. Bà là một nghệ sĩ của những con số, một bậc thầy về quỹ đạo, người đã dùng trí tuệ sắc bén và sự chính xác tuyệt đối để vẽ nên những đường bay lịch sử, đưa con người vươn tới những vì sao.

Sinh ra trong một gia đình yêu thích học thuật, Katherine sớm bộc lộ năng khiếu toán học thiên bẩm. Bà tốt nghiệp đại học ở tuổi 18 và bắt đầu sự nghiệp giảng dạy. Nhưng khát khao được khám phá những chân trời tri thức mới đã thôi thúc Katherine gia nhập NACA (tiền thân của NASA) vào năm 1953.

Tại đây, tài năng của Katherine được công nhận và trân trọng. Bà trở thành một trong những “máy tính West Area” – nhóm phụ nữ da màu đảm nhiệm những công việc tính toán phức tạp cho các dự án của NASA. Tuy nhiên, Katherine không chỉ dừng lại ở việc là một “máy tính”. Bà khao khát được tham gia sâu hơn vào các nghiên cứu khoa học, được đóng góp trí tuệ của mình vào những sứ mệnh vĩ đại.

Và cơ hội đã đến. Năm 1958, Katherine được điều chuyển sang bộ phận nghiên cứu chuyến bay có người lái. Bà bắt đầu tính toán quỹ đạo, cửa sổ phóng và quỹ đạo trở lại khẩn cấp cho chương trình Mercury, chương trình không gian đầu tiên của Mỹ.

Năm 1961, Katherine đã tính toán quỹ đạo cho chuyến bay của Alan Shepard, đưa người Mỹ đầu tiên bay vào không gian. Thành công này đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong cuộc đua không gian giữa Mỹ và Liên Xô.

Năm 1962, Katherine tiếp tục ghi dấu ấn với chuyến bay lịch sử của John Glenn, người Mỹ đầu tiên bay quanh Trái Đất. Trước khi bước vào khoang tàu, John Glenn đã yêu cầu NASA: “Hãy để Katherine Johnson kiểm tra lại các con số. Nếu bà ấy nói ổn, thì tôi mới bay.” Niềm tin tuyệt đối mà phi hành gia này dành cho Katherine đã chứng minh tài năng và uy tín của bà trong lĩnh vực tính toán quỹ đạo.

Không chỉ dừng lại ở chương trình Mercury, Katherine còn tham gia vào các chương trình không gian quan trọng khác như Gemini và Apollo. Bà đã tính toán quỹ đạo cho module Mặt Trăng và module chỉ huy trong chương trình Apollo, góp phần đưa con người đặt chân lên Mặt Trăng năm 1969.

Katherine luôn khiêm tốn về những đóng góp của mình. Bà từng nói: “Tôi chỉ làm công việc của mình.” Nhưng thực tế, những “phép tính” của bà đã thay đổi lịch sử thế giới, mở ra kỷ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người.

Katherine Johnson không chỉ là một nhà toán học thiên tài, mà còn là một người phụ nữ dũng cảm, kiên cường, đã vượt qua mọi rào cản về giới tính và chủng tộc để khẳng định tài năng của mình. Câu chuyện của bà là nguồn cảm hứng bất tận cho tất cả chúng ta, đặc biệt là những ai dám ước mơ và dám theo đuổi đam mê.

Dorothy Vaughan: “Đừng bao giờ để bất kỳ ai nói với bạn rằng bạn không thể làm được”

Sinh ra tại Kansas vào năm 1910, Dorothy sớm bộc lộ năng khiếu toán học thiên bẩm. Bà tốt nghiệp đại học với tấm bằng xuất sắc, nhưng con đường sự nghiệp của bà không hề trải đầy hoa hồng. Trong bối cảnh xã hội Mỹ những năm 1940, phụ nữ da màu thường bị giới hạn trong những công việc tay chân, thu nhập thấp.

Tuy nhiên, Dorothy Vaughan không chấp nhận số phận. Với kiến thức vững vàng và quyết tâm sắt đá, bà đã gia nhập NACA (tiền thân của NASA) với tư cách là một “máy tính sống”. Công việc của bà là thực hiện những phép tính phức tạp bằng tay, hỗ trợ cho các kỹ sư và nhà khoa học trong các dự án nghiên cứu hàng không.

Dorothy được phân công vào nhóm “West Area Computers”, một nhóm bao gồm toàn phụ nữ da màu, làm việc trong một tòa nhà tách biệt với các phòng ban khác. Mặc dù sở hữu trí tuệ vượt trội, họ vẫn phải đối mặt với sự phân biệt đối xử, bị trả lương thấp hơn và không có cơ hội thăng tiến như đồng nghiệp da trắng.

Nhưng Dorothy Vaughan không cho phép bất kỳ ai xem thường nhóm của mình. Bà luôn khuyến khích họ học hỏi, trau dồi kiến thức và kỹ năng, đồng thời đấu tranh không ngừng để đòi hỏi sự công bằng và tôn trọng.

Khi công nghệ máy tính điện tử bắt đầu phát triển, Dorothy nhận ra đây là một cơ hội để thay đổi số phận cho nhóm của mình. Bà tự mình nghiên cứu, mày mò học ngôn ngữ lập trình FORTRAN, sau đó truyền dạy lại cho các đồng nghiệp.

“Chúng ta không thể đứng yên nhìn thế giới thay đổi,” bà nói với các thành viên trong nhóm. “Chúng ta phải chủ động học hỏi, thích nghi và dẫn đầu.”

Nhờ tầm nhìn xa trông rộng của Dorothy, nhóm “West Area Computers” đã trở thành những lập trình viên máy tính đầu tiên của NASA, góp phần quan trọng vào các sứ mệnh không gian lịch sử, bao gồm cả việc đưa con người lên Mặt Trăng.

Dorothy Vaughan không chỉ là một nhà toán học xuất sắc, mà còn là một nhà lãnh đạo tài ba, một người tiên phong trong việc đấu tranh cho bình đẳng giới và chủng tộc. Bà đã truyền cảm hứng cho biết bao thế hệ phụ nữ da màu theo đuổi sự nghiệp khoa học và công nghệ.

“Đừng bao giờ để bất kỳ ai nói với bạn rằng bạn không thể làm được,” Dorothy từng chia sẻ. “Hãy tin vào bản thân, hãy kiên trì học hỏi, và bạn sẽ đạt được những điều phi thường.”

Câu chuyện của Dorothy Vaughan là một minh chứng cho sức mạnh của trí tuệ, lòng dũng cảm và tinh thần đoàn kết. Bà đã vượt qua bóng tối định kiến, thắp sáng con đường cho những người phụ nữ da màu khác, và để lại một di sản vô giá cho NASA và cho cả thế giới.